Nieuwe ronde, nieuwe kansen: na het debacle van gisteren, waarbij de PvdA per ongeluk instemde met een amendement van SGP/CDA, wordt vandaag de stemming van het wetsvoorstel van de nieuwe telecomwet voortgezet. Op aandringen van D66 stopte Kamervoorzitter Verbeet de stemming zodat de fracties opnieuw konden overleggen. Maar hoe nu verder? Techzine legt uit.
Gisteren maakte Martijn van Dam (PvdA) de fout door zijn hand te vroeg op te steken en per ongeluk in te stemmen met een amendement van SGP/CDA. De strekking van dit amendement is dat providers, na nadrukkelijk instemming van de gebruiker, filters mogen toepassen. Dit is tegen het zere been van D66, groot voorstander van volledige netneutraliteit: het amendement druist in tegen wat de partij voor ogen had, namelijk volledige toegang tot alle diensten, producten en websites op internet voor iedereen, zonder filters. Toen de PvdA instemde met het SGP/CDA-amendement, vroeg Kees Verhoeven (D66) om de stemming op een later tijdstip voort te zetten, zodat de Kamerfracties de mogelijkheid hadden zich onderling te beraden over de positie van het wetsvoorstel.
Door deze gebeurtenis is er veel onduidelijkheid ontstaan over het hoe, wat en waarom. Mag een stemming zomaar onderbroken worden? Waarom wordt de stemming niet overgedaan of gecorrigeerd? En wat gaat er vandaag gebeuren?
Allereerst kort even hoe een stemming in zijn werking gaat. In dit geval is de beraadslaging inmiddels achter de rug en hoeven de Kamerleden alleen nog maar vóór of tégen te stemmen. Voordat het zover is stemmen Kamerleden per amendement. De Kamervoorzitter leest een voor een de amendementen voor en vraagt vervolgens wie ermee instemt. Instemming geschiedt door handopsteking. De voorzitter telt het aantal Kamerleden dat instemt en stelt vervolgens de uitslag van de stemming vast (aangenomen of verworpen). Als alle amendementen in stemming zijn gebracht volgt er een stemronde over het gehele wetsvoorstel.
Tot zover is het goed te volgen, nu wordt het wat ingewikkelder. Als een fractie erachter komt dat ze verkeerd heeft gestemd, kan ze dit corrigeren door dit kenbaar te maken aan de voorzitter. Zeer belangrijk hierbij is dat dit dient te gebeuren voordat de voorzitter de uitslag van de stemming heeft vastgesteld. Als een fractie na het vaststellen van de uitslag zich realiseert dat het verkeerd heeft gestemd, kan de fractie een stemverklaring afleggen. Hierin verklaart de fractie dat ze verkeerd heeft gestemd, maar dit verandert verder niets aan de uitslag van de stemming. Gestemd is dus gestemd, en als je daarbij een fout hebt gemaakt dan is dat jammer.
De vergissing is deze keer gemaakt door de PvdA, maar komt zeker vaker voor in de Kamer. De vraag is nu hoe dit gecorrigeerd kan worden. Nou zou je wellicht denken "dan trek je dat amendement toch in" of "doe de stemming over". Dat laatste is, zoals gezegd, geen optie: gestemd is gestemd, ook al is er foutief gestemd. Een amendement intrekken is in dit stadium ook geen optie meer. In het Reglement van Orde van de Tweede Kamer staat dat de eerste ondertekenaar bevoegd is het amendement in te trekken, maar dit mag alleen tijdens de beraadslaging.
Het Reglement biedt de mogelijkheid om ook na de beraadslaging een amendement in te trekken. Dan moet een meerderheid van de Kamer hiermee instemmen. Het lastige is nu dat de stemming al heeft plaatsgevonden. Na een stemming is het niet meer mogelijk om een amendement in te trekken, ook niet met een meerderheid van de Kamer.
Een andere optie, waarover Techzine gisteren berichtte, is het ontoelaatbaar of destructief verklaren van een amendement. Op voordracht van de Kamervoorzitter of een van de Kamerleden kan een amendement ontoelaatbaar worden verklaard als deze een strekking heeft die tegengesteld is aan het doel van het wetsvoorstel. Maar dit is alleen mogelijk tijdens de beraadslaging, niet tijdens de stemming. Dus ook dit is geen optie om de vergissing ongedaan te maken. Overigens komt het maar zeer zelden voor dat een amendement ontoelaatbaar wordt verklaard: de laatste keer was in 1983.
Maar hoe moet het dan verder? Is er dan geen mogelijkheid om de vergissing recht te zetten?
Vandaag kunnen er drie dingen gebeuren:
(1) de Kamer kan ervoor kiezen om het gehele wetsvoorstel naar de prullenbak te verwijzen en met een ander wetsvoorstel te komen;
(2) de Kamer kiest ervoor om de eindstemming uit te stellen. In de tussentijd kunnen wijzigingen worden voorgesteld die eerder gemaakte vergissingen kunnen herstellen; of
(3) de Kamer stemt in met de Telecomwet en dient op korte termijn een nieuw amendement in om de fout te corrigeren. Dit kan op zeer korte termijn gebeuren en wordt dit nieuwe wetsvoorstel iets later naar de Eerste Kamer gestuurd. In de praktijk zou dat betekenen dat als beide wetsvoorstellen door de Eerste Kamer komen, het filter amandement nooit van kracht wordt omdat het ook meteen wordt opgeheven.
De Kamer zal waarschijnlijk voor de tweede of de derde optie kiezen zodat niet al het voorbereidende werk overgedaan hoeft te worden. Martijn van Dam hoeft dan alleen een nieuw amendement in te dienen en deze in stemming te brengen. Misschien heeft hij deze gisteren al voorbereid, anders zal hij dat wellicht in de komende dagen doen.
Na de eindstemming in de Tweede Kamer gaat het wetsvoorstel naar de Eerste Kamer. Deze mag, in tegenstelling tot de Tweede Kamer, de wetsvoorstellen alleen in zijn geheel verwerpen of aannemen. Het kan zijn dat de Eerste Kamer dwars gaat liggen door tegen het wetsvoorstel te stemmen. Er zijn gevallen bekend dat de Eerste Kamer belangrijke wetgeving wist tegen te houden, zoals de Nacht van Wiegel of de Nacht van Van Thijn. In dat geval wordt de wet teruggezonden naar de Tweede Kamer en vindt er een nieuw debat plaats, of kan de indiener het wetsvoorstel intrekken.
Kortom, het wetsvoorstel heeft nog een lange weg te gaan die onzekerheden kent. In de politiek bestaan immers geen garanties.